• autonomiczny/ wegetatywny układ nerwowy (AUN) – jest to część układu nerwowego, która kontroluje prace narządów wewnętrznych. Działanie tego układu odpowiada za funkcje niezależne od naszej woli, np.: perystaltyka jelit, praca serca, czy wydzielanie hormonów. Układ autonomiczny dzieli się na układ współczulny i przywspółczulny.

• ćwiczenia bierne/ ruch pasywny – to ćwiczenia, w których ruchy w stawach wykonuje terapeuta lub urządzenie. Zadaniem pacjenta jest rozluźnienie mięśni oraz skupienie na odczuciach z kończyny i stawów,

• ćwiczenia czynne – to ćwiczenia, które pacjent wykonuje samodzielnie poprzez świadome napięcie i kontrolę mięśni,

• high-quality evidence i low-quality evidence – dowody wysokiej i niskiej jakości. Jest to sposób określania jakości badan naukowych według systemu GRADE (The Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation).

• hipertonia – zwiększone napięcie mięśniowe,

• hipotonia – zmniejszone napięcie mięśniowe,

• integracja/ wyhamowanie – stłumienie jednej funkcji, spowodowane wykształceniem się innej, bardziej złożonej, np. zintegrowanie odruchu ssania do świadomej funkcji przyjmowania pokarmów

• kończyna dolna – potocznie noga, obejmuje udo, podudzie i stopę

• kończyna górna – potocznie ręka, obejmuje ramię, przedramię i rękę (czyli dłoń)

• limfa – to płyn, który jest wychwytywany przez układ naczyń chłonnych, eliminuje szkodliwe substancje z płynów ciała, pełni funkcję immunologiczną utrzymuję homeostazę w organizmie,

• mięśnie gładkie – mięśnie umożliwiające pracę narządów wewnętrznych, np. mięśniówka jelita czy zwieracze. Pracy mięśni gładkich nie jesteśmy w stanie świadomie kontrolować,

• mięśnie szkieletowe – mięśnie, których prace możemy świadomie kontrolować, umożliwiają ruch kończyn, głowy i tułowia,

• odruchy pierwotne – automatyczne, stereotypowe ruchy powstające na poziomie pnia mózgu i wykonywane bez kontroli kory mózgowej,

• odwiedzenie – ruch od ciała przeprowadzony w płaszczyźnie czołowej,

• palpacja – badanie ciała za pomocą dotyku, pozwala na określenie napięcia, konsystencji, rozmiaru i kształtu tkanki,

• powięź – pochewki, przedziały lub jakiekolwiek inne nagromadzenie tkanki łącznej, które tworzy się pod skórą. Powięź ma za zadanie przymocować, otoczyć i oddzielić od siebie mięśnie i inne narządy wewnętrzne,

• pozycja neutralna stawu – to taka w której możliwe jest największe rozluźnienie torebki stawowej, oznacza ustawienie pośrednie pomiędzy rotacją zewnętrzną i wewnętrzną, w lekkim zgięciu, najczęściej wzdłuż osi kończyny lub tułowia,

• pronacja – nawrócenie, rotacja wewnętrzna. Najczęściej odnosi się do przedramienia (obrót dłoni wnętrzem do podłogi w pozycji leżenia na plecach) lub stopy (docisk wewnętrznej krawędzi stopy i uniesienie krawędzi zewnętrznej). Można się spotkać również ze stwierdzeniem pozycja pronacyjna, czyli leżenie na brzuchu.

• propriopercepcja /czucie głębokie – umiejętność określenia położenia części ciała, bez udziału wzroku. Zbiera informacje na temat położenia ciała w przestrzeni zarówno w spoczynku jak i w ruchu. Podobnym określeniem jest kinestezja, ta jednak zbiera wrażenia płynące wyłącznie z ruchu przy aktywnej pracy mięśni,

• przywiedzenie – ruch do ciała przeprowadzony w płaszczyźnie czołowej,

• reakcja przywspółczulna – pobudzenie układu przywspółczulnego, które pozwala organizmowi na odpoczynek i regenerację. Charakteryzuje się zwiększoną perystaltyką jelit, wzrostem wydzielania gruczołów ślinowych i hormonów wzrostu. Reakcja przywspółczulna działa odwrotnie do reakcji współczulnej,

• reakcja współczulna – pobudzenie układu współczulnego, które przygotowuje organizm do “walki lub ucieczki” w sytuacji zagrożenia oraz stresu. Charakteryzuje się przyspieszeniem akcji serca, zwiększenie częstotliwości i głębokości oddechów, wydzielanie hormonów adrenaliny i kortyzolu, a także zwiększenie dopływu krwi do mięśni szkieletowych,

• rotacja wewnętrzna – ruch skrętny, obrót w kierunku do linii środkowej ciała,

• rotacja zewnętrzna – ruch skrętny, obrót w kierunku do linii środkowej ciała,

• skłon boczny – zgięcie tułowia lub szyi do boku w płaszczyźnie czołowej,

• supinacja – odwrócenie, rotacja zewnętrzna. Najczęściej odnosi się do przedramienia (obrót dłoni wnętrzem do sufitu w pozycji leżenia na plecach) lub stopy (docisk zewnętrznej krawędzi stopy i uniesienie krawędzi wewnętrznej). Można się spotkać również ze stwierdzeniem pozycja supinacyjna, czyli leżenie na plecach,

• układ powięziowy – trójwymiarowa struktura tkanek miękkich, złożona z włókien kolagenowych i elastycznych, luźnej i zbitej tkanki włóknistej, które przenikają ciało. Do układu powięziowego należą elementy takie jak tkanka tłuszczowa, przydanki i osłonki nerwowo-naczyniowe, rozcięgna, powięź głęboka i powierzchowna, nanerwia, torebki stawowe, więzadła, błony, opony mózgowo-rdzeniowe, okostna, troczki, przegrody, ścięgna, powięzi trzewne i wszystkie inne międzymięśniowe tkanki łączne. Układ powięziowy otacza, splata się i przenika wszystkie narządy, mięśnie, kości i włókna nerwowe, nadając ciału funkcjonalną strukturę i zapewniając środowisko, które umożliwia wszystkim układom organizmu działanie w zintegrowany sposób,

• układ przedsionkowy – narząd zmysłu znajdujący się w uchu wewnętrznym. Składa się z błędnika i jąder przedsionkowych. Zbiera informacje po położeniu ciała w przestrzeni względem grawitacji, pozwala rozróżnienie kierunków góra- dół i prawo- lewo

• wyprost – ruch w tył, w płaszczyźnie strzałkowej,

• zgięcie – ruch w przód, w płaszczyźnie strzałkowej,

Bibliografia:

1. Grade working group, What is grade?, [online] https://www.gradeworkinggroup.org, [accesed 01.02.2022].

2. Bochenek, Adam, Reicher, Michał (2021) Anatomia człowieka: tom I – V, PZWL: Warszawa.

3. Rosławski, Adam, Skolimowski, Tadeusz (2003) Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych, PZWL: Warszawa.

4. Fascia Research Society, About Fascia,[online] https://www.fasciaresearchsociety.org/about_fascia.php, [accesed 02.02.2022].

5. Goddard Blythe, Sally (2018), Odruchy, uczenie się i zachowanie: Okno do umysłu dziecka, tłum. T. Śliwowski, PWN: Warszawa.

6. Gültig, Oliver et al. (red.) (2017) Leitfaden Lymphologie, tłum. lek. med. B. Wencka, Edra Urban & Partner: Wrocław